ونزوئلا با رهبران چپ گرای انقلابی ضد آمریکا، این روزها بحرانی را تجربه می کند که از آن بوی باروت و بوی تابوت به مشام می رسد و صلح جویان جهان نگران هستند که سوریه و لیبی دیگری، در کاراکاس که با فقر، گرانی و تورم دست و پنجه نرم می کند، تکرار شود.
اشباح مداخله گرانی چون آمریکا که سال های طولانی زخمی خاطره مبارزات ضد امپریالیسم رهبرانی چون سیمون بولیوار هستند، اکنون در این کشور در رفت و آمد و برنامه ریزی برای انتقام و برقراری یک دولت دست نشانده هستند و از این رو واشنگتن بلافاصله پس از اینکه خوان گوآیدو 35 ساله روز چهارشنبه گذشته در اقدامی بی‌سابقه، در جمع هواداران، خود را رئیس‌جمهوری دوره انتقالی خواند ، از وی حمایت کرده و ریاست او را برسمیت شناخت.
حکومت ونزوئلا نزدیک به 19 سال در اختیار رهبران چپگرا است و از سال 1999 ' هوگو چاوز' به قدرت رسید و در ماه مارس سال ٢٠١٣ (اسفند 1391) در سن 58 سالگی درگذشت و با برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری، در ١٤ آوریل سال ٢٠١٣ ( فروردین 1392) قدرت به نیکلاس مادورو رسید.
چاوز، با اجرای برنامه های مختلف موفقیت چشمگیر و دور از انتظاری را در حوزه های اقتصادی بدست آورد ،در سال های 2007 و 2008 ونزوئلا ستاره درخشان چپ ها و سوسیالیست های اروپایی و آمریکای لاتین تبدیل شده بود.
سرانجام 'هوگو رافائل چاوز ' پس از یک دوره 2 ساله مبارزه با بیماری سرطان، 6 مارس سال 2013 ( اسفند 1391) پس از 14 سال حکومت درگذشت. پس از مرگ او ، نیکلاس مادورو از سال 2013 تا کنون سکان رهبری کشور را برعهده گرفت.و دوران حکومت وی به دلیل نوسانات قیمت نفت- که اقتصاد این کشور برپایه درآمد نفتی است - و تحریم های شدید امریکا،با بحران های اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و اعتراضات شدید خیابانی روبه رو شد.
رکود اقتصادی ونزوئلا کشوری که در دهه 1970 میلادی ١٠ درصد از تولید نفت خام در جهان را در دست داشت و تولید ناخالص داخلی سرانه‌اش چندین برابر کشورهای همسایه همچون برزیل و کلمبیا بود از سال 2014 با بحران و بیماری اقتصادی رکود تورمی روبرو شد و تورم بی سابقه ای را تجربه کرد و بولیوار واحد پول ونزوئلا چنان بی‌ارزش شد که خریداران به جای شمردن اسکناس‌ها، آن را وزن می‌کنند.
بحران اقتصادی ونزوئلا نه تنها آشفتگی اجتماعی را به دنبال داشت، بلکه موجب قطبی‌تر شدن سیاسی کشور شد و مخالفان دولت مادورو با توجه به فقیر شدن مردم ناشی از بحران اقتصادی و در سایه تحریم های شدید آمریکا، بحران سیاسی جدیدی را رقم زدند که اکنون کانون توجه جهانیان شده است.
آمریکا پس از اعمال تحریم های شدید علیه دولت کاراکاس زمینه جنبش های اجتماعی را که بیکاری و فقر بستری فراگیر شدن آن بود ، فراهم آورد.
اکنون ونزوئلا ازمونی برای موافقان و مخالفان دولت رسمی است و در کنار لشکر کشی خیابانی،صف ارایی قدرت های بزرگ و دولت های مختلف نیز در حمایت یا مخالفت با دولت رسمی شکل گرفت و از سویی امریکا و آلمان، کانادا و فرانسه از دولت خود خوانده گوایدو حمایت کردند. از سوی دیگر روسیه، چین و ترکیه به حمایت از مادرو برخاستند.
در همان روز اول تشدید بحران، کشورهای حامی مخالفان و دولت در سازمان ملل دست بکار شدند از یکسو دولت آمریکا در حمایت از گوایدو ، از شورای امنیت سازمان ملل خواست که در نشستی بررسی اوضاع ونزوئلا را در دستور کار قرار دهد و درپی مخالفت روسیه،این درخواست به رای گذاشته شد که با رای موافق 9 عضو شورا این طرح آمریکا به اجرا درآمد و همچنین اعضای اروپایی شورای امنیت در حاشیه این نشست در بیانیه ای مشترک که از سوی آلن دانکن قرائت شد، ضمن حمایت تلویحی از مخالفان ، راه حل های صلح آمیز و دمکراتیک را تنها مسیر پایان دادن به بحران سیاسی فعلی در ونزوئلا دانستند و خواستار برگزاری انتخاباتی آزاد، عادلانه و شفاف شدند.
در مقابل روسیه،چین، آفریقای جنوبی و گینه استوایی با طرح موضوع در شورای امنیت مخالفت کردند و ' واسیلی نبنزیا' نماینده مسکو پس از ترک نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد در جمع خبرنگاران موضوع ونزوئلا را تهدیدی برای صلح و امنیت بین المللی ندانست و این مساله را یک موضوع داخلی یک کشور دارای رییس جمهوری و دولت قانونی دانست.
حال با توجه به شرایط داخلی از جمله حمایت ارتش، وزارت دفاع و بخشی از بدنه مردم کوچه و بازار از مادورو و صف ارایی های بین المللی در مخالفت و موافقت از دولت این پرسش در محافل عمومی و بین المللی مطرح شده است که ' سرنوشت ونزوئلا چه خواهد شد؟
پاسخ به این پرسش با توجه به صف آرایی های بین المللی که بر پیچدگی اوضاع افزود، دشوار است اما می توان از چند منظر آن را بررسی کرد:
1- الف- دولت و مخالفان دو راه در پیش رو دارند یکی اینکه با اصرار بر خواسته ها و مطالبات و دوری از هرگونه مذاکره، کشور را بسمت خشونت و جنگ داخلی سوق دهند نکته ای که برخی از کشورها و نیروهای صلح طلب نسبت به بروز آن ابراز نگرانی کردند و اعلام داشتند که در صورت بروز چنین اتفاقی و تسلیح مردم ، باید منتظر شکل گیری سوریه و لیبی دیگری در امریکای لاتین بود که دامن کشور های دیگر این منطقه را خواهد گرفت.
1- ب- در صورت بروز جنگ، قابل پیش بینی است که امریکا و برخی متحدان غربی آن وارد کارزار شده و این اقدام بی تردید بر ابعاد و گستره درگیری می افزاید و خشونتی را رقم خواهد زد که ممکن است سال ها ادامه داشته باشد و تجربه تاریخی نشان می دهد فجایع انسانی غیر قابل پیش بینی و جبران ناپذیری رخ خواهد داد.
1- ج- اما روسیه بعنوان یکی از متحدان مادورو که پیشتر اعلام کرد در صورت مداخله نظامی کشورهای دیگر از جمله امریکا،ساکت نخواهد نشست، چه اقداماتی خواهد کرد؟ ایا این کشور نیز مانند اقداماتی که در سوریه کرده از دولت چپ گرای مادورو وارد کارزار خواهد شد ؟
روابط روسیه و ونزوئلا از منظر سیاسی و اقتصادی در سطح خوبی قرار دارد، کمک های مالی، قرادادهای نظامی و انرژی از جمله منافع روسیه در این کشور است و شرکت نفتی روسی 'روس نفت' درصدد خرید 13 درصد سهام نفت ونزوئلا است همچنین حضور مسکو در کاراکاس، به معنای رصد و ورود به حیات خلوت و به اعتقاد برخی رسانه های حضور باغچه خانه دونالد ترامپ است. همچنین در زمینه برنامه های نظامی دو بمب افکن روسی در ابتدای ماه دسامبر سال 2018 با اجازه دولت ونزوئلا در آسمان این کشور به پرواز در آمده بودند که توانایی حمل کلاهک هسته ای را داشتند.
1- د- ورود روسیه به جنگ احتمالی ابعاد معادلات و بحران را تغییر داده و سقوط دولت مادورو را که خواسته آمریکا و حامیان گوایدو است،اگر غیر ممکن نکند، دستکم بسیار دشوارخواهد کرد.
2- الف - راه دیگر برای حل بحران کنونی ، مذاکره و گفت وگوی ملی در سطح کلان است، مخالفان و دولت باید با واقع گرایی و جلوگیری ازخون ریزی و جنگ سطح مطالبات خود را تعدیل کنند و با توجه منافع ملی و بدور از تاثیر و مداخله کشورهای خارجی به تصمیم گیری تاریخ تن دهند.
2- ب- تن دادن به راهکارهای قانونی مبتنی بر قانون اساسی می تواند اینده این کشور را در صلح و ارامش تضمین کند.تاریخ قضاوت خواهد کرد که نیروهای مخالف و دولت در برهه حساس این کشور راه مردم را در پیش گرفته اند یا به آن پشت و خیانت کردند.
2- ج- دولت و مخالفان می توانند با میانجی گری نهادهای بین المللی مانند سازمان ملل و کشورهای بی طرف طرح گفت و گوی ملی را به اجرا بگذارند و این اقدام تضمینی بر حفظ استقلال و جلوگیری از مداخله کشورها خارجی است.
اما نکته پایانی این است ایا راه سومی نیز می توان برای بحران کنونی ونزوئلا در نظر گرفت ؟ در پاسخ باید گفت که فرض محال در صورت وضعیت نه جنگ و نه مذاکره ، ادامه وضعیت کنونی بحران و صف آرایی مردم در خیابان ها، حاکمیت متمرکز و یکپارچگی کشور در معرض تهدید قرار گرفته و دو دولت با خاستگاه متفاوت بدون چشم انداز روشن برای رفع مشکل در ونزوئلا شکل خواهد گرفت که هرج ومرج ، خشونت و انتقام گیری شخصی و سیاسی را در پی خواهد داشت.
تجربه تاریخی و پیشینه کشورهای امریکای لاتین نشان می دهد که در چنین شرایطی نیروی سوم با خاستگاه دیکتاتوری بر سر کار می اید و دو نیروی سیاسی مخالف و دولت را کنار می زند که در این صورت ' بوی باروت و بوی تابوت' دستکم برای مدتی فضای کشور را آلوده خواهد کرد.
کارشناس امور بین الملل
