طرفداری- چهل و ششمین دوره از مسابقات کوپا آمریکا که پر قدمت‌ترین تورنمنت بین المللی فوتبال هم محسوب می‌شود، از روز ۱۴ ژوئن در سائوپائولوی بزریل آغاز شده است. در میان قدرت‌های فوتبال آمریکا، مخاطبان تیزبین می‌توانند متوجه حضور دو تیمی شوند که طبق هیچ متر و معیاری نمی‌توانند در دسته ملت‌های جنوب آمریکا، آمریکای لاتین یا اصلا تمام قاره آمریکا قرار بگیرند. قطر و ژاپن که از قضا قهرمان و نایب قهرمان آخرین دوره مسابقات جام ملت‌های آسیا شده‌اند، در برزیل حضور دارند تا برای کسب عنوان دیگری تلاش کنند.
در واقع برنامه ابتدایی برای تورنمنت سال ۲۰۱۹ این بود که با دعوت از شش تیم مهمان، شمار تیم‌های شرکت کننده به ۱۶ تیم افزایش پیدا کند و بدین ترتیب هیجان مسابقات بالاتر برود اما به زودی مشخص شد تیم‌های زیادی حاضر به حضور در این مسابقات نیستند. شایعاتی هم در مورد حضور اسپانیا و پرتغال به واسطه نیاکان مشترک آنها با ساکنان آمریکای جنوبی مطرح شد اما درگیری این دو کشور یکی در مسابقات مقدماتی یورو و دیگری در لیگ ملت‌های اروپا، هرگز این شایعه را قوت نبخشید.
همزمانی مسابقات کوپا با گلد کلپ، جام ملت‌های آفریقا و مقدماتی یورو به این معنی بود که آسیا تنها قاره‌ای است که می‌تواند بهترین تیم‌هایش را به کوپا بفرستد. حضور شش مهمان آسیایی هرگز جزو گزینه‌ها نبود و بنابراین طرح گسترش مسابقات، تقلیل یافت. اما اصلا چرا این تیم‌های مهمان در کوپا آمریکا حاضر هستند و حضور آنها برای کوپا آمریکا به چه معناست؟
این یک رویکرد منحصر به فرد در بین تورنمنت‌های بین قاره‌ای دنیای فوتبال است اما قدمت شرکت کشورهایی که اهل آمریکای جنوبی نیستند در مسابقات کوپا آمریکا، بسیار کهن است. دلیل این کار هم به آن خاطر است که کنفدراسیون فوتبال آمریکای جنوبی (CONMEBOL) تنها ده کشور عضو دارد. این مسابقات که در طول سالیان با فرمت‌های متفاوتی برگزار شده است، از سال ۱۹۹۳ به بعد با حضور دو تیم مهمان برگزار می‌شود. پیش از آن، تیم‌ها در دو گروه پنج تیمی با هم به رقابت می‌پرداختند و سپس دو تیم برتر هر گروه به نیمه نهایی راه پیدا می‌کردند. با افزایش تیم‌های شرکت کننده، مراحل حذفی مسابقات بیشتر می‌شد. بدین ترتیب که جمعا هشت تیم از سه گروه چهار تیمی، به مرحله یک چهارم نهایی راه پیدا می‌کنند.
هزینه این روش، از دست دادن یکپارچگی مسابقات و خطر قهرمان شدن تیمی از قاره دیگر در مسابقات قهرمانی آمریکای جنوبی بود که البته هنوز کار به اینجا نکشیده است. اساسا از تیم‌های مهمان انتظار می‌رود که تقویم مسابقات را پر کنند، درآمد حق پخش را افزایش دهند و سپس خیلی شیرین از مسابقات کنار بروند تا رقابت اصلی در مرحله حذفی آغاز شود. معمولا همین طور هم شده است و خیلی از مهمان‌ها در همان ابتدای راه از مسابقات حذف شدند اما در مواردی هم برخی از آنها تا آستانه کسب افتخار پیش رفتند.
یکی از مهمانان دائمی کوپا آمریکا از سال ۱۹۹۳، مکزیک بوده است. آنها نه تنها از نظر جغرافیایی بهترین گزینه هستند، بلکه از نظر فوتبالی هم برای رقابت با غول‌های آمریکای جنوبی حرفی برای گفتن دارند. این از همان ابتدای راه که «ال تری» در سال ۱۹۹۳ به فینال مسابقات راه پیدا کرد و تنها گل‌های گابریل باتیستوتا سد راه آنها شد مشخص بود؛ دوره‌ای که آخرین قهرمانی آرژانتین در مسابقات کوپا آمریکا در آن از راه رسید.
مکزیک در سال ۲۰۰۱ دوباره نایب قهرمان مسابقات شد؛ آنها این بار در فینال به کلمبیای میزبان باختند. این کشور چندین و چند دفعه دیگر به مرحله نیمه نهایی کوپا آمریکا راه پیدا کرده است. در دوره قبلی، همزمانی این تورنمنت و گلد کاپ موجب شد تا مکزیک با دو ترکیب متفاوت در هر دو جام شرکت کند. طبیعتا آنها به عنوان عضو کونکاکاف به مسابقات گلد کاپ اهمیت بیشتری دادند و در نتیجه کیفیت لازم را در کوپا آمریکا نداشتند. امسال هم تاریخ برگزاری کوپا آمریکا و گلد کاپ همزمان شد تا مکزیک برای اولین بار پس از سال ۱۹۹۳ که تیم‌های مهمان به کوپا آمریکا اضافه شدند، در این تورنمنت غایب باشد.
آمریکا که برای میزبانی از جام جهانی ۱۹۹۴ آماده می‌شد، جهت محک زدن خودش مقابل حریفانی قدرتمند، دیگر مهمان کوپای ۱۹۹۳ بود. آنها در آن دوره از گروه خود صعود نکردند و تنها امتیاز کسب شده آنها، به تساوی ۳-۳ با ونزوئلا اختصاص داشت. هم مکزیک و هم آمریکا در تورنمنت ۱۹۹۵ هم شرکت کردند و این بار هر دوی آنها به مرحله یک چهارم نهایی رسیدند تا در آنجا با یکدیگر رو به رو شوند.
آمریکا در آن مسابقات مقابل یک بولیوی قدرتمند شکست خورد ولی توانست شیلی را شکست دهد و با پیروزی خارق العاده ۳-۰ مقابل آرژانتین، صدرنشین گروهش شد. بدین ترتیب برای اولین بار دو رقیب همیشگی یعنی مکزیک و آمریکا، در چارچوب تورنمنتی از کنفدراسیونی دیگر مقابل هم قرار گرفتند. آن بازی حساس و پر تنش، با نتیجه بدون گل به اتمام رسید و در نهایت آمریکا با برتری ۴-۱ در ضربات پنالتی، به مرحله بعد راه پیدا کرد. مردم اروگوئه استقبال چندانی از این رقابت تمام کونکاکافی نکردند و فقط ۶۵۰۰ نفر شاهد مرحله یک چهارم نهایی بودند. آمریکا در نیمه نهایی با اختلاف ناچیزی مقابل برزیل شکست خورد و سپس خستگی جسمانی و فیزیکی کار خودش را کرد تا این تیم در دیدار رده بندی با شکستی تلخ مقابل کلمبیا، به کار خود در رده چهارم پایان بدهد.
با وجود دعوت در تمامی دوره‌های بعدی، همزمانی این مسابقات با مراحل حساس لیگ MLS موجب شد آمریکایی‌ها تا سال ۲۰۰۷ دیگر چنین پیشنهادی را قبول نکنند. البته همان پذیرش هم تا آخرین لحظات طول کشید و در غیر این صورت قرار بود کاستاریکا در مسابقات شرکت کند. یک تیم ضعیف از آمریکا، در هر مسابقه مرحله گروهی شکست خورد تا حضور آنها در مسابقات تماما بی فایده باشد. این نشانگر حقیقتی ناخواستنی در مورد مهمان‌های کوپا آمریکا بود.
برای آنها، کوپا بیشتر یک تورنمنت مجلل دوستانه بوده است که می‌توانستند بازیکنان کم تجربه خود را در آن بیازمایند و مهیای حضور در جام جهانی یا رقابت کنفدراسیون خودشان شوند. آمریکا از آن پس از مسابقات منظم کوپا شرکت نکرده است البته به جز دوره‌ای که به مناسبت صد سالگی این مسابقات به میزبانی خود آمریکا و با حضور تیم‌های زیادی از کونکاکاف برگزار شد. این بار آمریکای میزبان بهترین تیم مهمان بود که در گروه خودش صدرنشین شد ولی با شکست ۴-۰ مقابل آرژانتین در نیمه نهایی به کارش پایان داد.
سومین مهمان کوپا آمریکا، کاستاریکا بود که در سال ۱۹۹۷ با عملکردی ضعیف برای اولین بار در این مسابقات شرکت کرد و جامائیکا هم در سال ۲۰۱۵ چنین تجربه‌ای را به دست آورد. زمانی که در سال ۱۹۹۹ از ژاپن دعوت شد، افق دید مسابقات با دعوت از تیمی غیر آمریکایی تغییر کرد. ژاپن هم در گروهش آخر شد و ضعف تیم‌ها در سراسر تورنمنت بسیار مشهود بود. برای مثال اروگوئه تیم جوانانش را به آن مسابقات اعزام کرده بود.
ژاپن در چند دوره دیگر هم شانس حضور در این مسابقات را داشت ولی شرایط مانع از این شد. قرار بود آنها در نسخه سال ۲۰۱۱ هم حاضر باشند اما سونامی غم انگیز ماه مارس آن کشور موجب کناره گیری آنها از حضور در آن مسابقات شد. آنها همچنین در سال ۲۰۱۵ پیشنهاد حضور در این مسابقات را همچون چین رد کردند.
قرار بود کانادا و مکزیک در کوپا آمریکای ۲۰۰۱ حاضر باشند اما کلمبیای میزبان چند هفته قبل از شروع مسابقات، آن را به دلایل امنیتی لغو کرد. در نتیجه بازیکنان کانادا با ترک اردوی تیم ملی به باشگاه‌های خود برگشتند. پنج روز بعد مشخص شد که مسابقات برگزار خواهد شد اما برای کانادا دیگر کار از کار گذشته بود. شانش آنها برای حضور در کوپا آمریکا حتی قبل از این که مسابقات آغاز شود، ناپدید شد.
در لحظات پایانی هندوراس جانشین آنها شد و این کشور با وجود ناآمادگی برای این رقابت‌ها، با غلبه بر برزیل توانست به نیمه نهایی راه پیدا کند. این موفقیت غیر قابل انتظار در دوره عملکرد ضعیف مهمان‌ها از راه رسید ولی تمامی این مثال‌ها و دست رد زدن به دعوت‌ها، تصویری ضعیف و ناتوان از کوپا آمریکا بر جا گذاشت. این برخلاف استعدادهای بسیاری است که فوتبال آمریکای جنوبی دارد و با آنها می‌توان تورنمنتی قوی و جذاب داشت، بدون آن که نیازی به گشتن دنیا برای پیدا کردن مهمان‌های راضی باشد.
در کل کوپا آمریکا شروع چرخه‌ای برای ملل آمریکای جنوبی است. پس از جام جهانی، شرکت کنندگان بعد از یک سال در اولین تورنمنت رسمی شرکت می‌کنند و البته این بازه برای تیم‌هایی که به جام جهانی نرسیدند، حدود ۱۸ ماه است. معمولا پس از این رقابت‌ها، مسابقات مقدماتی جام جهانی پیگیری می‌شود و بدین ترتیب تیم‌ها در مراحل ابتدایی آماده سازی قرار دارند و هنوز به آن سطحی که سه سال بعد در سطح جهانی در آن رقابت خواهند کرد، فاصله زیادی دارند. این مسئله باعث تضعیف بسیاری از تیم‌ها در طول سالیان شده است؛ در نتیجه کیفیت کوپا آمریکا نزول پیدا کرده است. دعوت از تیم‌های مهمان، تنها بر این ضعف دامن زده است و خیلی از آنها یا اصلا کیفیت لازم برای رقابت را ندارند یا با نهایت قدرت در این رقابت‌ها حاضر نمی‌شوند.
این که مسائل مطرح شده برای کوپا آمریکا و تاریخ غنی‌اش چه معنایی دارد، جای بحث دارد. در حالی که برخی از مهمانان از سال ۱۹۹۳ حضور موثری داشته‌اند، بیشتر آنها فقط تسهیل‌گر تغییر فرمت بازی‌ها بوده‌اند. در نتیجه آسیب بیشتری به مفهوم این تورنمنت وارد شده است. مشکلات تقویمی در حال حل شدن است. دوره بعدی با جام ملت‌های اروپا همزمان خواهد بود و این یعنی کوپا آمریکا ۲۰۲۰ هم خواهیم داشت. آن تورنمنت که به میزبانی مشترک آرژانتین و کلمبیا برگزار خواهد شد، طبق روال قدیم در دو گروه بزرگ پیگیری خواهد شد اما باز هم مهمان‌هایی حضور خواهند داشت.
برنامه این است که مسابقات در دو گروه شش تیمی (دوباره با دو مهمان) همراه با مرحله یک چهارم نهایی برگزار شود. این مثل حقیر کردن یک تورنمنت تاریخی و غنی که جواهری در قصر فوتبال آمریکای جنوبی محسوب می‌شود، به نظر می‌رسد. تنها پایان دادن به دوران مهمانی، ادغام با کونکاکاف یا حتی یک تورنمنت کوچک‌تر با حضور کشورهای تماما اهل آمریکای جنوبی است که می‌تواند کوپا آمریکا را به منزلت قدیمی‌اش و وجهه‌ای که شایسته آن است برگرداند.
به قلم Aidan Williams برای سایت TheseFootballTimes
